Povlen, Povljen,
Crna Gora, Karadag

Povlen je najveća i najviša planina (1347 m.n.v.) na planinskom vencu Avala – Gučevo. Ova planina dinarskog smera pružanja sastoji iz tri dela Malog, Srednjeg i Velikog. Neobično je što je Mali Povlen (1347m) viši od Velikog Povlena (1271m) i predstavlja najvišu tačku čitavih valjevskih planina. Oba vrha Povlena leže jugozapadno od Valjeva, a zapadno od Magleša i Bukova. Od njih se menja pravac Valjevskih planina: umesto uporedničkog, one (Povlen, Jablanik, Medvednik, Sokolska planina, Jagodna i Gučevo), zadobijaju dinarski pravac. Izuzetak čini samo Boranja, koja se pruža pravcem jugozapad-severoistok.

​

Planina je lepa i misteriozna sa svojim prirodnim retkostima i legendama. Od one o Alki za koju je Noje vezivao barku, preko morske obale, nalazišta fosila morskih puževa, do čuvenih Povlenskih kugli, izvora Skrapeža, vodenice najčuvenijeg srpskog vampira i zavodnika Save Savanovića i beloglavih supova koji kruže nad njima.

​

Najveći vrh Mali Povlen je donekle asimetričan – jugozapadna strana mu je strmija od severoistočne. Svakako je to posledica usecanja duboke, klisuraste doline, ali i rasedanja duž jugozapadne strane. Sam greben Malog Povlena je relativno uzak, ali ne predstavlja izrazito kameniti venac, već se sastoji od blagih humova između kojih je usečeno nekoliko plitkih vrtača. U prostoru Belih voda Mali Povlen se spušta prema jugu stepenastim odsecima od krečnjaka. Od Belih voda do Crvenog brega prostor Malog Povlena je većim delom izgrađen od serpentina.

​

Severna podgorina Povlena je disecirana čestim vodotocima, ali ipak ima prilično blage strane. Razlog je u tome što u strukturi same planine znatno prevlađuje serpentin nad krečnjakom. Na čitavoj severnoj podgorini Povlena, javljaju se brojni površinski potoci koji obrazuju najgušću rečnu mrežu na čitavom prostoru ove planine. S druge strane, od Debelog brda do Mravinjaca proteže se gotovo kontinualna šuma lišćara (bukva, leska, grab i po koji javor). Samo se oko Dijavice nailazi na guste šume relativno mladih četinara (jela i smrča), koje su verovatno sađene.

​

Krajem sedamdesetih godina XX veka kroz ovaj šumski kompleks prosečen je solidan makadamski put od velikog značaja za svekoliko privredno iskorišćavanje severne podgorine planine: za eksploataciju šume, indirektno za stočarstvo i poljoprivredu u širem smislu, pa i za turizam, jer se na oba kraja ovog puta grade vikendice. Kao prevoj i razvođe između Drine i Kolubare i kao raskrsnica makadamskog i asfaltnog puta Valjevo-Rogatica-Užice, kao prevoj između Velikog Povlena i Jablanika, Debelo brdo polako postaje turističko središte sa popularnim planinarskim domom, brojnim vikendicama i kafanom.

​

Povlen je udaljen pola sata vožnje od Valjeva putem prema Bajinoj Bašti. Drugi put do padina i grebena Povlena vodi pored poznatih manastira Ćelije i Lelić.

​